Boekrecensie ‘The Silk Roads’, Peter Frankopan

Dit is een zeer ambitieus en ook zeer omvangrijk boek dat de geschiedenis van de wereld wil beschrijven vanuit een heel vernieuwend vertrekpunt; namelijk dat het centrum van de wereld eigenlijk het Midden Oosten is. Dat was en is immers waar de zijderoutes tussen oost en west samen kwamen.

Frankopan heeft hiermee zonder meer een punt, want inderdaad is de vroege geschiedenis eigenlijk veel beter te vertellen vanuit het perspectief van de regio waar alle vroege grote beschavingen tot wasdom kwamen. En dus niet vanuit het conventionele perspectief van Europa; want dat was tot circa 1500 een onbetekenend randgebied van de wereld.

Dit blijkt ook wel uit de rare aanduiding van een tijdsgewricht van het millennium tussen 500 en 1500 als ‘Middeleeuwen’: hoe kan het nou zo zijn dat een heel millennium geen enkele specifieke eigenschappen heeft en alleen maar ergens tussenin zit? Dat heeft me altijd verbaasd. Nou, dat komt dus, zo blijkt ook uit dit boek, omdat juist in die tijd alles van belang elders gebeurde; in het Midden Oosten dus (noem onder meer de stormachtige opkomst van de Arabieren vanaf de 7e eeuw).

Zo biedt Frankopan veel meer verfrissende inzichten. En ook tal van interessante feitjes. Boeiend is ook dat hij niet zozeer aandacht heeft voor politieke en militaire feiten, maar veel meer voor bijvoorbeeld hoe de handel plaatsvond en wat er dan werd verhandeld.

Frankopan laat ook heel goed zien hoe het tijdsgewricht rond 1500 echt een kantelpunt blijkt te vormen in de geschiedenis. De definitieve val van het Romeinse Rijk (de inname van Constantinopel in 1453 door de Turken), het bereiken van India via de zeeroute rondom Afrika door de Portugezen en de ontdekking van Amerika door Columbus, vielen vrijwel samen en zorgden er gezamenlijk voor dat Europa het nieuwe centrum van de wereld werd voor de volgende 5 eeuwen.

Frankopan beschrijft dit treffend, maar komt in het tweede deel van het boek waarin we dan zijn beland, wel steeds meer in de knel met de gekozen insteek. Want vanaf 1500 is het Midden Oosten steeds minder van belang en bestaan de zijderoutes eigenlijk alleen nog maar in metaforische zin. Dat elk hoofdstuk de naam van een ‘route’ moet hebben wordt daarnaast ook steeds gekunstelder.

Ook verhult Frankopan hier niet dat hij Brit is, want het verhaal wordt al heel snel heel erg verteld vanuit Engels standpunt. Zoals als hij uitgebreid vertelt over hoe de Britten de olie-industrie in Perzië/Iran in handen krijgen. En Frankopan wil ten slotte iets te krampachtig een boodschap aan je kwijt; namelijk dat Europa in de moderne geschiedenis alles eigenlijk alleen maar fout heeft gedaan.

Dit maakt het dat het tweede deel van het boek minder verfrissend en uiteindelijk ook minder interessant dan het eerste. Maar al met al is dit nog wel steeds een zeer boeiend boek. Een hele flinke kluif, maar voor mensen die geschiedenis interessant vinden, zonder meer een aanrader!