In de kern is dit een boek over de holocaust waarin een bijzonder idee centraal staat: namelijk dat de SS-er Max Schulz zich na de oorlog voordoet als zijn dode voormalige Joodse jeugdvriend Itzig Finkelstein en zo berechtiging als oorlogsmisdadiger weet te ontlopen.
Maar al vanaf de eerste pagina’s blijkt dat dit óók een boek is met een heel bijzondere, kenmerkende schrijfstijl. Max schrijft over zichzelf op een bizarre manier: vol vreemde observaties, rare herhalingen, en steevast over zichzelf in de derde persoon pratend als ‘de massamoordenaar met de kikkerkogen’. Daar komt bij dat hij nogal een onbetrouwbare verteller blijkt. Een herinnering dat hij als zuigeling werd verkracht lijkt uit zijn duim gezogen, maar ja: iedereen zei ook altijd al dat Max een mankement in zijn bovenkamer heeft!
Die vertelstijl wordt het hele boek volgehouden; bijvoorbeeld in een bizarre passage over hoe Max een winter lang onderduikt bij een oud Pools vrouwtje (‘de Heks in de Keuterij’) en hoe hij daarna samenhokt met ene ‘Vrouw Holle’. Later in het boek lezen we er dan over hoe Max de massamoordenaar zich heruitvindt als Itzig /Itzik en daarna emigreert naar Israel en zich hier zelfs ontpopt als fanatiek zionist. Tot hij uiteindelijk toch de waarheid wil vertellen, maar niemand hem gelooft….
Hiermee is dit een nogal buitenissig boek dat de nogal duistere materie verlicht door bij vlagen heel absurdistisch of zelfs hilarisch te worden. Maar het is ook een boek waarin de hoofdpersoon zelf nogal vlak blijft: wat denkt en voelt hij nu echt? Doordat je dit niet weet, leef je eigenlijk geen moment mee met je hoofdpersoon òf bouw je ook niet echt antipathie tegen hem op. Of hij nu als SS’er honderdduizenden vermoordt of fanatiek zionist is, of kapper bij wijze van spreken, want dat is zijn vak; hij doet eigenlijk steeds maar wat. Misschien is dit wel een diepere boodschap van Hilsenrath: dat uiteindelijk bij alle verschrikkingen in WOII het uiteindelijk alleen maar gaat om de kale feiten en dat enige verdere duiding daarvan bij voorbaat zinloos is. Het kan zijn, maar het zorgde er wel voor dat ik met een onvoldaan gevoel dit boek uiteindelijk dichtsloeg.