Maand: januari 2021

Dit boek, dat ik maar eens heb gekocht bij de lokale boekhandel, is natuurlijk beroemd door de bijzondere Booker-prijs die het ontving (wel in de vertaling overigens).

Het is een nogal duister en zwartgallig relaas over een zwaar gereformeerd gezin, dat steeds disfunctioneler wordt na de dood van oudste zoon Matthies (hij komt om bij een schaatsongeval, één van die typische Nederlandse dingen die in het boek zitten). Dat de hele veestapel in de MKZ-crisis moet worden geruimd maakt het er niet beter op.

Verteller is de 12-jarige dochter die ook al helemaal in haar eigen wereldje zit en bijvoorbeeld categorisch weigert haar jas nog uit te doen. Rijneveld zet de belevingswereld van dit meisje heel bijzonder neer: hoe klein haar wereldje ook is (haar broer, zus, ouders, de dominee, de veearts en een buurmeisje, dan hebben we het wel gehad), haar fantasie is onbegrensd. En die is soms heel kinderlijk; zo meent ze echt dat haar ouders Joden in de kelder houden (wie eten anders die lekkernijen op die zij nooit krijgt?) en heeft ze allerlei vreemde associaties en kronkels in haar hoofd. En dan heb ik nog niet eens haar voorliefde voor al het dierlijke en aardse en haar nogal sinistere fascinatie voor de dood benoemd. Dit alles vertelt Rijneveld in een heel zintuiglijke, poëtische stijl, vol met heel eigenzinnige en originele bewoordingen en associaties.

In totaal kun je op zijn best spreken van een heel oorspronkelijk boek van een schrijver met een heel eigen stem. Aan de andere kant is het boek naar mijn smaak echt iets te naargeestig en zwaar. Zo lees je dit boek in het besef dat het best wel goed is, maar zonder het eigenlijk echt leuk te vinden.

Tussen de twee pillen door die ik aan het lezen ben, namelijk ‘Homo Deus‘ (net uit) en ‘The Mirror & The Light’ (ergens op pagina 200 van 1200 (!) ), vond ik het wel nodig wat lichtere kost in te bouwen; en die vond ik met deze autobiografie van Ozzy Osbourne. En dat leest inderdaad lekker weg!

Ozzy was van zeer eenvoudige komaf (een arbeiderswijk in Aston, bij Birmingham), stopte op zijn vijftiende al met school en deed de meest afschuwelijke baantjes, voor hij met enig toeval als zanger in een bandje terechtkwam. De vroege jaren van deze band, die zich uiteindelijk Black Sabbath ging noemen, deden mij heel erg denken aan het verhaal van de band Utopia Avenue: de optredens in vaak lege zaaltjes en kroegen, het krakkemikkige busje waarmee ze het land door crossen, intussen elke ‘gig’ aannemend die ze kunnen krijgen. En tenslotte het geldgebrek en de druk om te stoppen en gewoon een burgermansbaantje aan te nemen…

Maar als ze eenmaal succes krijgen, verandert natuurlijk alles. Ozzy, die opgroeide in een schamel arbeidershuisje zonder toilet, kan opeens alles krijgen. En ja: hij en zijn band trappen in alle vallen van het vak: ze verliezen zichzelf in drank en drugs en laten zich op groteske wijze beduvelen door hun malafide manager.

Hier komen we in een periode van Ozzy’s leven waar ik meer moeite mee had: want ja: hij vertelt met onverholen trots over de enorme hoeveelheid drank en drugs die hij gebruikte in een groot deel van zijn carrière. Blijkbaar is hij -na al die jaren- nog steeds niet doordrongen van het besef hoe sneu dat eigenlijk is. De lange rij uitzinnige en soms heel geestige voorvallen (dat hij de kop van een levende vleermuis bijt, dat hij een rijtje mieren opsnuift, dat hij in paniek de coke van de tegelvloer snuift om bewijsmateriaal te vernietigen als de politie voor de deur staat – onnodig bleek al snel) zorgt voor verlichting, maar ik vond het moeilijk geen afkeer te krijgen van deze man; die ook nog eens -dat geeft hij toe- zijn eerste vrouw sloeg en een bepaald slechte vader was voor zijn kinderen. Pas heel veel later, zelfs nog na de beroemde reality-show ‘The Osbournes’ (waarin hij meestal als een zombie door zijn huis waggelde) slaagde hij er min of meer in het excessieve gebruik van middelen te beëindigen.

Zo blijft een dubbel gevoel achter over Ozzy. Ja, hij is de grappige en o zo beminnelijke ‘clown’ vol gekke invallen van wie je zo makkelijk van houdt; een man ook die nooit zijn afkomst is ontgroeid en goudeerlijk vertelt over zijn bizarre levenswandel. Maar tegelijkertijd is hij ook lange tijd een verslaafde geweest: een patiënt, die zijn drugs- en drankgebruik volledig ook de hand liet lopen en daardoor verschrikkelijke dingen deed en liet gebeuren.

 

Eerder heb ik het boek ‘Sapiens‘ gelezen, waarin Harari op meeslepende wijze vertelt over de geschiedenis van de mensheid. Dit boek is het logische vervolg erop; het behandelt namelijk de vraag waar we naar toe gaan?

En ook daar vertelt Harari meeslepend over. Zijn boek staat vol van de interessante inzichten. Wij als mensen zijn zo machtig geworden omdat we (in tegenstelling tot dieren) kunnen geloven in grote ‘narratieven’ en ons daardoor in hele grote systemen kunnen schikken. Waar vroeger religies die overkoepelende verhalen boden, is dat tegenwoordig het ‘humanisme’.

Maar het geloof in de mens en het streven naar maximale welvaart en welzijn heeft geleid tot een kapitalistisch systeem dat uiteindelijk destructief is. Het dilemma is dat als we maar blijven groeien dit leidt tot ineenstorting van alle ecosystemen. Maar wat betekent het voor de welvaart en het welzijn van ons mensen als we met het kapitalistische systeem stoppen? Kunnen we de olietanker, die ons systeem is, nog voldoende bijsturen? Ik vrees wel eens van niet.

En waar gaan we naar toe? Evolueert de Sapiens door naar een Homo Deus; een ‘Goddelijke’ mens? Een mens waaraan zo veel is gesleuteld is dat elke ziekte of imperfectie is uitgebannen? En welke rol speelt technologie daarin? Harari licht een tipje van de sluier op en geeft met enkele scenario’s weer waar de mensheid naar toe zou kunnen beleven.

Hiermee is dit wederom een zeer boeiend en prikkelend boek dat het lezen zeker waard is!