Waarom delven goede scripts in grote filmfranchises het onderspit?

Het is me de laatste tijd opgevallen dat met name grote film-franchises de laatste tijd gebukt gaan onder zeer matige scripts. Die, anders gezegd, dus verhaal-technisch behoorlijk ondermaats zijn. Hoe komt dat en wat kan eraan worden gedaan?

Hierop ga ik in dit essay nader in!

Er zijn tal van voorbeelden van grote filmfranchises waarin het met het script, het verhaal, naar mijn idee is misgegaan:

Star Wars
Neem ten eerste ‘Star Wars’, waarvan onlangs deel 8 is uitgekomen; ‘The Last Jedi’. Aan de oppervlakte is dit een redelijk genietbare film, getuige ook enkele redelijk positieve reacties, maar de echte fan-boys waren ‘not amused’ door de film. Als je hun argumenten bekijkt, dan moet je stellen dat ze gewoon gelijk hebben als ze zeggen dat van het plot weinig deugt . Wat de fans met name tegen de borst stuit is dat alles zo weinig doordacht lijkt: er gebeurt maar wat, maar intussen zijn grote ‘story arcs’ niet aanwezig of zijn die ‘vakkundig’ de vernieling in geholpen. Zonder teveel in detail te treden is het veelbetekenend dat nota bene Mark Hamill zich zeer negatief over zijn rol heeft uitgelaten. En als je het goed bekijkt, begrijp je zijn argumenten. Zijn karakter Luke Skywalker werd altijd gekenmerkt door hoop, openheid en optimisme; zelfs toen Darth Vader zijn vader (what’s in a name?) bleek. Maar in deze laatste film is Luke Skywalker opeens alleen nog maar negatief en duister; en loopt hij zelfs nog heel cynisch Kylo Ren tegen iedereen in het harnas te jagen. Dat gaat zo tegen alles in wat we van Luke kennen, dat het gewoon niet te plaatsen is! En dat is nog maar één van de vele, vele voorbeelden…

Alien
Een tweede voorbeeld is de franchise ‘Alien’. Die franchise is, zoals bekend, begonnen aan een prequel-trilogie, tegenwoordig heel hip (zie: opnieuw Star Wars of TLotR). De momenteel laatste worp ‘Alien: Covenant’ is echter verhaaltechnisch zeer zwak, zoals ik al eerder heb betoogd. Het zit vol met ongerijmdheden en onlogische verwikkelingen. En het meest gekke vond ik dat het de makers ook wel niet lijkt te hebben uitgemaakt, bij veel van die ongerijmdheden had een kleine script-wijziging kunnen volstaan om alles veel logischer te maken… Waarom dat dan niet is gebeurd?

Game of Thrones
Een laatste voorbeeld is, helaas, Game of Thrones. Zoals ik eerder heb aangegeven, is deze serie in het recentste zevende seizoen stevig onderuit gegaan als gevolg van een zeer matig script. Eén van de grootste flaters was het onlogische gegoochel met tempo, dus verhaaltijden. Veelbetekenend vond ik daarbij dat één van de makers die hiermee werd geconfronteerd zei dat als mensen al in draken geloven, die onverklaarbare tempo-verschillen toch niet zo’n probleem moesten zijn. Een aartsdomme opmerking naar mijn idee, want juist in het fantasygenre moet je geloofwaardigheidsissues zeer serieus nemen en zorgen voor een 100% kloppende interne consistentie.

De Hoe?-vraag
De vraag is dan natuurlijk: hoe kan dit gebeuren? Ik denk dat er enkele verklaringen kunnen worden gegeven.

Ten eerste denk ik dat het Hollywood eigen is om eindeloos scripts door de molen te blijven halen; vaak zijn er letterlijk tientallen versies nodig voor het eindproduct (lees bijvoorbeeld eens hoe ‘The Last Crusade’, het derde deel van Indiana Jones tot stand kwam, echt bizar!). Ook zijn er nog eens heel veel verschillende mensen mee bezig; continu worden scriptschrijvers ontslagen en weer nieuwe ingehuurd. Ik denk dat dit uiteindelijk niet de kwaliteit van ‘het grote verhaal’ ten goede komt. Waar er misschien ooit een sterke visie op het verhaal was, verwatert die steeds meer door allerlei aanpassingen en compromissen. Bij Star Wars is het veelbetekenend dat J.J. Abrams (die ik hoog aansla) al een volledige kapstok voor de verwikkelingen in de volgende Star Wars films opgezet had, maar dat de uiteindelijke regisseur Rian Johnson daar volledig aan voorbij ging en het uiteindelijke script van ‘The Last Jedi’ volledig wijzigde. Ik weet vrijwel zeker dat het verhaal daar niet beter van geworden is!

En zo zijn er tal van voorbeelden van hoe goede verhalen de vernieling in worden geholpen, zie ook de volstrekt mislukte verfilming van “The Dark Tower”, naar de epische Stephen King saga, die fans tot grote woede dreef.

Dédain
Ten tweede denk ik dat er toch nog te gemakkelijk gedacht wordt over hoe belangrijk een goed verhaal is. Er lijkt te worden geredeneerd dat als er maar voldoende vette actie en herkenbare elementen in de film zitten, 99% van de kijkers het allemaal wel prima vindt. Nu zal dat deels ook zo zijn: de goede recensies die ‘The Last Jedi’ bijvoorbeeld aanvankelijk kreeg zullen naar mijn idee met name zijn geschreven door mensen aan wie die de fijne nuances van het plot voorbij is gedaan, of die daar misschien ook echt niet zo geïnteresseerd in waren. Zij kwamen aardig aan de trekken: smeuïge actie-scenes en weer tal van elementen waarmee Star Wars beroemd is geworden: retro ruimteschepen, veel familieperikelen, grappige robots en buitenaardse wezentjes, etc. Aan de oppervlakte lijkt het dus nog wel wat.

Hetzelfde zag je gebeuren bij ‘Alien:Covenant’: de film zag er mooi uit en refereert volop aan de oer-film, met name omdat het plotje (hoe de ruimtereizigers zich door allerlei flaters in de problemen brengen), dus is het oppervlakkig gezien wel OK.

En ook een voorbeeld is ‘Terminator III’, nog zo’n grote franchise. Dat het verhaal na deel 2 klaar was, zoals James Cameron ook vaak genoeg heeft gezegd, deed blijkbaar niet ter zake om toch gewoon een deel 3 te maken, vol tenenkrommende ongerijmdheden.

Het zijn allemaal voorbeelden waaruit blijkt dat de filmbranche het belang van de scripts onvoldoende inschat en een dedain etaleert richting haar kijkers!

Afsluiting
Afsluitend vind ik het toch echt jammer dat er niet wat meer serieuze aandacht is voor de plots, de verhalen van films. Ik (en met mij toch echt meer mensen) wil eerst en vooral worden meegesleept door een goed verhaal. De vette actie, gave special effects en prachtige CGI komen nog steeds pas daarná. Het lijkt mij dus zaak dat filmmakers hier serieuzer mee omgaan: zorg ten eerste dat je goede scriptschrijvers aanwerft die de interne consistentie bewaren en de sterke visie op wat het verhaal wil vertellen bewaken. Waak er ten tweede voor dat niet eindeloos aan scripts wordt geschaafd door teveel mensen die er geen verstand van hebben. En ten slotte: neem je publiek serieus!