Van de schrijver Mulisch, onderdeel van de zogenaamde vroegere Grote Drie, kon me eigenlijk maar één boek ècht bekoren; namelijk ‘De ontdekking van de Hemel‘. Andere boeken vond ik echter beduidend minder.
En dan dit boek; dat postuum is verschenen en nooit door Mulisch zelf is gepubliceerd. Daar had hij -naast dat het manuscript onaf was- denk ik goede reden voor, want nee: dit is een redelijk onleesbaar werkstukje.
Mulisch doet hierin een beetje wat hij wel vaker doet: filosoferen over het schrijven. In dit boek doet hij dat met het Droste Effect. Zo’n zogenaamd recursief verhaal kan interessant zijn, zie bijvoorbeeld dat ene boek van Pennac of zelfs een verhaal van mij zelf: ‘The Joker‘.
Maar bij Mulisch wordt het vervelend als hij schrijft over een schrijver, die schrijft over een schrijver, die schrijft over een schrijver. Hierdoor wordt er niet alleen een verhaal verteld, maar zijn ook in minimaal twee niveaus voetnoten geplaatst. En ook nog eens miet alleen door Mulisch, maar óók door de redacteuren die na diens dood het onaffe manuscript alsnog probeerden af te ronden.
Deze vermoeiende opzet zorgt ervoor dat ik weinig trek meer had in waar het boek uiteindelijk over zou moeten gaan: een mislukte ‘ontdekkingsreis’ naar Moskou in het jaar 1492. Nee, ik had toen inmiddels dit boek allang weggelegd. Jammer.